‘Maak snel werk van waterstof als alternatief voor Gronings gas’

Het klinkt bijna te mooi om waar te zijn: een alternatief voor aardgas dat we kunnen produceren met windmolens op zee en zonnepanelen in de woestijn of op onze daken. En dat bij verbranding niet bijdraagt aan klimaatverandering, omdat het restproduct geen broeikasgas is, maar waterdamp. Toch bestaat het: waterstof. Ad van Wijk, hoogleraar Future Energy Systems aan de TU Delft, ziet er gigantische kansen in.

Waarom hebben we hier nog nooit van gehoord? In het regeerakkoord van 70 pagina’s komt het woord waterstof niet voor.

,,Als klein land zijn we erg gefocust op andere technieken, zoals wind op zee en elektrische auto’s op batterijen. In het buitenland wordt al serieus ingezet op waterstof. Japan is sinds de kernramp van Fukushima om. Het land heeft weinig zon en wind en laat daarom waterstof maken. In de toekomst ook door zonnepanelen in Australië, waarvandaan de energie per schip naar Japan wordt vervoerd. De Olympische Spelen in Tokyo worden over twee jaar de showcase. Alle energie wordt geleverd door waterstof: voor verwarming, de spelersbussen, de olympische vlam.

Maar ook alle grote automerken hebben al modellen ontwikkeld die op waterstof rijden. Duitsland bouwt aan een landelijk netwerk van 400 tankstations waar je waterstof kunt tanken. Nu het besef doordringt dat de Groningse gaskraan dicht moet, begint ook Nederland de mogelijkheden te zien. In de onderhandelingen voor het klimaat- en energieakkoord die nu starten, staat waterstof voor het eerst op de agenda.”

Kan waterstof echt ons Groningse aardgas vervangen?

,,Ja, met waterstof kun je precies hetzelfde. Het kabinet denkt nu aan buitenlands gas als vervanger, maar dat heeft een andere samenstelling dan ons Groningse gas. Alle gasketels in huizen en fabrieken moeten dan worden aangepast, of je moet fabrieken bouwen waar stikstof wordt toegevoegd aan dat hoogcalorische gas. En dan zitten we nog steeds met een fossiele brandstof, terwijl onze CO2-uitstoot drastisch omlaag moet om klimaatverandering tegen te gaan. De verbranding van waterstof levert geen CO2 op. We kunnen het maken met windenergie op de Noordzee. We kunnen er huizen mee verwarmen, op rijden en het gebruiken in fabrieken, als grondstof en om stoom op te wekken.”

En dan komt het onze huizen binnen via de gasleiding?

,,Ja, voor waterstof kunnen we onze bestaande gasinfrastructuur gebruiken. De oudere metalen leidingen en aansluitingen moeten we wel coaten of vervangen door plastic, omdat waterstof lichter is en makkelijker ontsnapt. Maar dat is te doen. Net als het aanpassen van de branders in de cv-ketels. Dat is in de jaren 60 ook huis aan huis gebeurd toen heel Nederland werd aangesloten op Gronings gas.”

Hoe krijg je windenergie van de Noordzee in de vorm van waterstof naar onze huizen?

,,Het idee is om een kunstmatig eiland midden in de Noordzee te bouwen met een waterstoffabriek. Daar gaan alle offshore windmolens stroom aan leveren. Via bestaande gaspijpleidingen wordt die energie in de vorm van waterstof naar het vasteland van Denemarken, Duitsland en Engeland getransporteerd. Maar er kunnen ook schepen aanmeren die waterstof onder hoge druk of in vloeibare vorm naar Japan of Amerika brengen. Aan dat plan werken netbeheerder TenneT, de Gasunie en de Rotterdamse haven samen met Duitse en Deense partijen. Ook kijken de Gasunie en AkzoNobel momenteel of ze de grootste waterstoffabriek van Europa kunnen bouwen in Delfzijl. Dat is een heel geschikte plek vanwege de Groningse gasinfrastructuur en de banen die daarmee zijn gemoeid. Vanwege het dichtdraaien van de gaskraan staan naar schatting 30.000 banen op de tocht. Mensen die nu aardgasleidingen onderhouden, kunnen ze straks geschikt gaan maken voor waterstof.”

Bij het omzetten van windstroom naar waterstof verlies je veel energie. Dan is het toch efficiënter om die groene stroom rechtstreeks te benutten?

,,Het klopt dat zo’n 20 procent van de energie verloren gaat. Maar je moet naar de kosten van de hele keten kijken, en het transport van waterstof is veel goedkoper. Hét nadeel van windenergie is immers dat je die niet goed kunt opslaan en over lange afstanden kunt vervoeren. Dat geldt ook voor zonne-energie. Op dagen zonder wind en zon ben je afhankelijk van batterijen. In zo’n thuisbatterij van Tesla kun je stroom van zonnepanelen op je dak kwijt voor een of twee nachten; niet voor de hele winter. Het opladen van een Tesla bij een snellaadstation duurt al gauw een half uur, terwijl je waterstof net zo snel tankt als benzine. Waterstof is hét medium om duurzame energie makkelijk en goedkoop over de wereld te transporteren. Daardoor kunnen we duurzame energie dáár gaan produceren waar dat het goedkoopst is. Zonnestroom in de Sahara, Zuid-Spanje en Californië, wind op de Noordzee. We denken nu veel te lokaal. Energie is een wereldmarkt. De kolenmijnen in Limburg zijn destijds echt niet dichtgegaan omdat de kolen op waren, maar omdat de kolen elders goedkoper te winnen waren. Zo zal het ook met onze nieuwe hernieuwbare energiebronnen gaan. De prijs van zonne- en windenergie is afgelopen jaren al spectaculair gedaald. Dankzij waterstof zal ook voor groene stroom een wereldmarkt ontstaan. Waterstof is de ontbrekende schakel in de transitie naar duurzame energie.”

Noorden

De Noordelijke provincies (Groningen, Friesland en Drenthe) zien veel toekomst in waterstof, als alternatief voor de aardgaswinning. Om een groene waterstofeconomie van de grond te krijgen, schatten zij in dat tot 2030 voor 5,5 tot 10 miljard euro aan investeringen nodig is in waterstof. En daarboven nog 12 tot 15 miljard in offshore wind.

2050 | 400 miljoen auto’s rijden op waterstof

Wereldwijd rijden in 2050 400 miljoen auto’s en 20 miljoen vrachtwagens op waterstof.

Ook in de industrie en energievoorziening wordt waterstof onmisbaar volgens de Hydrogen Council, een coalitie van bedrijven als Shell, Total, General Motors en Toyota die toekomst zien in de nieuwe energiedrager.

Zij stellen dat waterstof de wereldwijde broeikasgasuitstoot binnen 30 jaar met een vijfde kan verminderen.

Die ambitie vereist de komende vijftien jaar wel flinke investeringen. De kosten zullen afnemen naarmate waterstof op grotere schaal wordt gebruikt.

De bedrijven verwachten dat in de toekomst mondiaal 30 miljoen mensen zullen werken in de waterstofeconomie.