Labour kiest voor renationalisatie Britse spoorwegen

Het is al een tijdje bekend dat de Britse regering meer controle wil over het spoorvervoer, maar als het van de oppositiepartij Labour afhangt, zal dat er effectief komen als die weer aan de macht komt. Dat schrijven Britse media zoals The Guardian en de BBC.

Als Labour opnieuw in de regering komt, wil het binnen vijf jaar het hele Britse treinnetwerk nationaliseren, met de belofte om de goedkoopste tarieven te garanderen als onderdeel van "de grootste hervorming van onze spoorwegen sinds een generatie".

Publieke ontevredenheid

Het is geen toeval dat de plannen nu pas opduiken. Tijdens de Bank Holiday in mei zal het personeel van 16 treinmaatschappijen in het Verenigd Koninkrijk deelnemen aan doorlopende eendaagse stakingen tussen 7 en 9 mei, met gevolgen voor het salaris en de arbeidsomstandigheden. Tel daarbij op dat in de afgelopen 12 maanden 33% van de treinen in Groot-Brittannië niet op tijd aankwam en één op de 30 treinen werd geannuleerd, en je krijgt een beeld van waarom de publieke ontevredenheid over de Britse spoorwegen tot het uiterste is opgerekt.

Oppositiepartij Labour gooit nu nog meer olie op het vuur in het debat over de gevolgen van de privatisering van de Britse spoorwegen. Als Labour bij de volgende verkiezingen, die uiterlijk 28 januari 2025 moeten plaatsvinden, weer aan de macht komt, zal het ervoor zorgen dat alle passagiersspoorwegen weer nationaal eigendom worden onder Great British Railways zodra de contracten met particuliere exploitanten aflopen.

Labour zou echter nog steeds toestaan dat privaat gefinancierde "Open Access operators", zoals Hull Trains en Limo, blijven bestaan. Open Access exploitanten exploiteren momenteel een relatief klein aantal diensten en concurreren vaak met gefranchisede exploitanten.

Het nationaliseren van railvervoerbedrijven of rollend materieel maakt geen deel uit van de plannen.

Automatische terugbetaling voor vertragingen

Verder wil Labour verspilling tegengaan en aandeelhoudersdividenden terugvorderen, waardoor jaarlijks 2,2 miljard pond wordt bespaard. Het wil ook een waakhond oprichten, de Passenger Standards Authority, en belooft passagiers ticketgaranties tegen de beste prijs, automatische terugbetaling bij vertragingen, digitale abonnementen en verbeterde internetverbindingen op het hele netwerk.

"Het zijn de passagiers die de prijs betalen, doordat ze gestrand zijn door annuleringen, doordat ze niet kunnen werken terwijl ze reizen omdat er geen internet is, door overvolle en onaangename treinen," zo wordt schaduwvervoerssecretaris Louise Haigh, die bekend staat als een van de meest linkse overblijfselen van het schaduwkabinet met nauwe banden met de vakbonden, geciteerd in The Guardian.

"Niet gefinancierd"

De huidige minister van Transport Huw Merriman heeft de plannen van Labour afgedaan als "zinloos" en "ongefinancierd". "Ze hebben geen plan om te betalen voor de rekening die bij hun spoorwegnationalisatie hoort," zei hij tegen de BBC. "Zonder een plan om hiervoor te betalen, betekent dit maar één ding: de belastingen op hardwerkende mensen zullen stijgen."

Daarentegen reageerden verschillende figuren uit de spoorwegindustrie positief op de plannen van Labour. Particuliere spoorwegmaatschappijen waren echter ontzet door het nieuws dat de contracten voor treinexploitatie weer in handen van de overheid zouden komen zodra de contracten verlopen zouden zijn. Zij stellen dat nationalisatie eerder een politieke dan een praktische oplossing is die de kosten na verloop van tijd zal doen stijgen.

Enorme groei vs lagere punctualiteit

Het Britse spoorwegsysteem werd voor het eerst genationaliseerd in 1948 en vervolgens opnieuw geprivatiseerd in 1993, een proces dat in 1997 grotendeels was voltooid. Het eigenaarschap is altijd omstreden geweest. Aan de ene kant heeft de Britse spoorwegen een enorme groei doorgemaakt in het gebruik van het spoor sinds ze in privébezit zijn; aan de andere kant kregen ze ook veel kritiek vanwege de hogere tarieven, de lagere punctualiteit en de verhoogde subsidies voor het spoor (11 miljard pond voor 2022-2023).

Vier belangrijke exploitanten, waaronder TransPennine Express, zijn ook onder overheidscontrole geplaatst en worden gerund door het 'Operator of Last Resort'-model van de overheid.

De huidige conservatieve regering van Rishi Sunak heeft beloofd een nieuw overheidsorgaan op te richten, de Great British Railways, dat verantwoordelijk is voor de spoorweginfrastructuur en contracten aan particuliere bedrijven zal gunnen.

Volgens de BBC werden de plannen aanvankelijk aangekondigd in 2021, maar zijn ze uitgesteld. Hoewel er een wetsontwerp is gepubliceerd om het voorstel uit te voeren, zal het waarschijnlijk geen wet worden voor de algemene verkiezingen die dit jaar worden verwacht.

Bovendien hebben de huidige 'problemen' bij de Litchurch Lane-fabriek voor rollend materieel en de annulering van het noordelijke deel van het HS2-hogesnelheidslijnproject een donkere schaduw geworpen over de Britse treinproductiesector.